Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 quy định như thế nào về Viện nghiên cứu, Trung tâm nghiên cứu khoa học công nghệ?

Ngày 27/6/2025, Quốc hội chính thức thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, số 93/2025/QH15. Với hiệu lực thi hành từ ngày 01/10/2025 (trừ một số điều có hiệu lực sớm hơn, từ ngày 01/7/2025), Luật được kỳ vọng sẽ tạo ra một hành lang pháp lý mạnh mẽ, thúc đẩy đột phá cho sự phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong giai đoạn mới.

1. Điểm mới nổi bật của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025

- Pháp điển hóa đổi mới sáng tạo: Lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được pháp điển hóa như một lĩnh vực độc lập, có vị thế tương đương với khoa học và công nghệ trong hệ thống pháp luật quốc gia. Đây là bước chuyển nhận thức quan trọng, thể hiện quan điểm coi đổi mới sáng tạo là chuỗi hoạt động liền mạch, từ hình thành ý tưởng, thử nghiệm đến ứng dụng vào thực tiễn và thương mại hóa.

- Quản lý theo hướng hậu kiểm: Luật đã lựa chọn phương thức quản lý theo hướng hậu kiểm, đồng thời nâng cao quyền tự chủ cho tổ chức, cá nhân trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

(Ảnh minh hoạ)

- Doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo: Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 thể hiện tầm nhìn chiến lược của Nhà nước trong việc ưu tiên tập trung nguồn lực cho các lĩnh vực công nghệ có tiềm năng tạo đột phá và phát triển đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Đặc biệt, Luật xác định rõ doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo và định hướng dành khoảng 70-80% ngân sách nhà nước chi cho khoa học công nghệ cho các doanh nghiệp. Điều này nhằm tăng cường quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trong hoạt động nghiên cứu và phát triển.

- Chuyển đổi số toàn diện: Luật đã xác lập nền tảng số và hệ thống thông tin khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia với mục tiêu tăng cường kết nối dữ liệu giữa các tổ chức nghiên cứu, doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Việc cập nhật dữ liệu định kỳ trở thành trách nhiệm của các đơn vị sử dụng ngân sách công. Đồng thời, khu vực ngoài nhà nước cũng được khuyến khích đóng góp thông tin theo nguyên tắc tự nguyện và minh bạch, qua đó mở rộng kho dữ liệu mở phục vụ cộng đồng nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Không chỉ là công cụ hỗ trợ quản lý, nền tảng dữ liệu còn đóng vai trò thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong toàn ngành. Luật đề cao tính tích hợp, chia sẻ và đồng bộ giữa các hệ thống thông tin, tạo điều kiện để các giải pháp công nghệ được triển khai nhanh chóng, hiệu quả và đúng định hướng.

Quý khách tham khảo thêm các bài viết: Thủ tục thành lập Viện nghiên cứu khoa học công nghệ năm 2025 hoặc Một số lưu ý khi thành lập Viện nghiên cứu khoa học công nghệ

2. Quy định của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 về Viện nghiên cứu, Trung tâm nghiên cứu khoa học công nghệ

- Quy định về quyền tiếp cận bình đẳng về chính sách, chương trình và nguồn lực của Nhà nước giữa tổ chức công lập và tổ chức ngoài công lập:

Theo quy định tại Điều 37 Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025, tổ chức ngoài công lập (bao gồm doanh nghiệp tư nhân, viện nghiên cứu tư nhân, tổ chức khoa học và công nghệ tư nhân, tổ chức phi lợi nhuận tư nhân…) được khẳng định có quyền tiếp cận bình đẳng với chính sách, chương trình và nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước. Đây là bước tiến quan trọng so với Luật 2013, khi lần đầu tiên nguyên tắc bình đẳng giữa tổ chức công lập và ngoài công lập được pháp điển hóa một cách toàn diện.

Cụ thể, Điều 37 ghi nhận một loạt quyền mới cho tổ chức ngoài công lập, bao gồm:

• Quyền tham gia xét chọn, đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo sử dụng ngân sách nhà nước;
• Quyền được giao sở hữu hoặc quyền sử dụng kết quả nghiên cứu từ các nhiệm vụ có sử dụng ngân sách theo cơ chế phân bổ vốn, kinh phí;
• Quyền thuê, sử dụng hạ tầng, thiết bị khoa học công lập và tài sản công theo nguyên tắc công khai, minh bạch, bình đẳng;
• Quyền hưởng các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai, đầu tư mạo hiểm và các ưu đãi khác tương tự như tổ chức công lập.

(Ảnh minh hoạ)

Ngoài ra, luật còn mở rộng cơ chế hợp tác giữa tổ chức công lập và ngoài công lập, cho phép cùng nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Việc hợp tác này dựa trên nguyên tắc tự nguyện, bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ và phân chia lợi ích, rủi ro tương ứng với mức đóng góp của từng bên.

Như vậy, Điều 37 đã tạo ra một khung pháp lý cởi mở và bình đẳng hơn, khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân vào hoạt động nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo, góp phần huy động nguồn lực xã hội và thúc đẩy chuyển giao công nghệ, thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

- Quy định về quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình:

Theo Khoản 5 Điều 5 Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025, Nhà nước quản lý hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chủ yếu theo nguyên tắc hậu kiểm, tập trung đánh giá kết quả đầu ra, hạn chế áp dụng tiền kiểm. Cơ chế này nhằm giảm bớt sự can thiệp hành chính vào quá trình nghiên cứu, tạo điều kiện để các viện nghiên cứu, trung tâm nghiên cứu nâng cao tính chủ động.

Đồng thời, Luật cũng khẳng định quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của tổ chức nghiên cứu tại Điều 25 Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025. Các tổ chức có quyền:

• Quyết định phương án thương mại hóa kết quả nghiên cứu;
• Tự chủ trong sử dụng kết quả nghiên cứu (phần thuộc sở hữu hoặc phần được giao từ ngân sách nhà nước) theo thỏa thuận giữa các bên liên quan;
• Chịu trách nhiệm giải trình gắn với hiệu quả đầu ra và tính minh bạch trong quản lý, sử dụng nguồn lực công.

- Bên cạnh đó, Nhà nước còn ưu tiên đầu tư phát triển hạ tầng nghiên cứu với các định hướng cụ thể theo quy định tại Điều 6 Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 như sau:

• Xây dựng phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia;
• Phát triển kết nối hạ tầng giữa viện nghiên cứu, cơ sở giáo dục đại học và doanh nghiệp;
• Định hướng các trường đại học trở thành trung tâm nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, gắn với nhiệm vụ đào tạo nhân lực chất lượng cao, bảo đảm phối hợp hiệu quả với mạng lưới viện nghiên cứu chuyên ngành;

- Quy định về cơ chế chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu:

Hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được thừa nhận có tính rủi ro. Điều 9 Luật  Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 quy định rõ: nếu tổ chức nghiên cứu đã tuân thủ quy định, thực hiện đúng quy trình nhưng kết quả không đạt mục tiêu, thì được:

• Loại trừ trách nhiệm hành chính;
• Miễn trách nhiệm dân sự;
• Không phải hoàn trả phần ngân sách nhà nước đã sử dụng đúng quy định.

Có thể thấy rằng, đây là cơ chế “cởi trói” quan trọng, giúp viện nghiên cứu, trung tâm nghiên cứu mạnh dạn thử nghiệm, chấp nhận đổi mới trong những lĩnh vực có rủi ro cao. Từ đó, thúc đẩy tinh thần sáng tạo, khuyến khích nghiên cứu tiên phong và các dự án công nghệ mũi nhọn.

UY TÍN – CHẤT LƯỢNG – HIỆU QUẢ CAO là những giá trị chúng tôi mang tới cho Quý khách hàng. Đáp lại những giá trị đó là những phản hồi tích cực đã mang lại động lực cho Khánh An phát triển như ngày hôm nay.

Trên đây là nội dung tư vấn của chúng tôi về Quy định của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 về Viện nghiên cứu, Trung tâm nghiên cứu khoa học công nghệ. Mọi thắc mắc, Quý khách hàng vui lòng liên hệ trực tiếp với Công ty tư vấn Khánh An chúng tôi để được tư vấn chi tiết và hỗ trợ thực hiện một cách nhanh gọn, hiệu quả.

Thông tin liên hệ:

CÔNG TY TNHH TƯ VẤN KHÁNH AN

Mobile: 02466885821 / 0969877894

Địa chỉ: Toà nhà 88 Tô Vĩnh Diện, phường Khương Đình, Hà Nội.

Web: khanhanlaw.com

Email: Info@khanhanlaw.net

Rất hân hạnh được hợp tác cùng Quý khách!