Bảo hiểm y tế là gì? Tất tần tật quyền lợi và nghĩa vụ bạn cần biết!

Ngày nay, sức khỏe được xem là tài sản quý giá nhất của mỗi con người. Tuy nhiên, những rủi ro về bệnh tật, tai nạn hay chi phí y tế ngày càng tăng cao đang là gánh nặng không nhỏ đối với nhiều gia đình. Chính vì vậy, hệ thống bảo hiểm y tế (BHYT) ra đời như một giải pháp thiết yếu nhằm đảm bảo quyền lợi chăm sóc sức khỏe cho mọi người dân, góp phần xây dựng một xã hội công bằng, an toàn và phát triển bền vững.

Bảo hiểm y tế không chỉ là một hình thức bảo vệ tài chính khi gặp phải các vấn đề về sức khỏe mà còn là một chiếc “ô chắn” giúp giảm thiểu gánh nặng chi phí khám chữa bệnh, từ đó tạo điều kiện để mọi người đều có thể tiếp cận dịch vụ y tế một cách dễ dàng và kịp thời. Tuy nhiên, dù BHYT rất phổ biến và được khuyến khích sử dụng rộng rãi, nhiều người vẫn chưa hiểu rõ bản chất, quyền lợi cũng như nghĩa vụ khi tham gia bảo hiểm y tế.

Bài viết này sẽ giúp bạn giải mã một cách chi tiết và đầy đủ nhất về bảo hiểm y tế: Bảo hiểm y tế là gì? Những quyền lợi nào bạn được hưởng? Và bạn cần làm gì để thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của mình khi tham gia BHYT? Việc trang bị kiến thức vững chắc về bảo hiểm y tế sẽ giúp bạn sử dụng hiệu quả hơn quyền lợi mà mình được hưởng, đồng thời góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm vì sức khỏe cộng đồng. Hãy cùng khám phá để bảo vệ tốt nhất cho bản thân và gia đình bạn ngay từ hôm nay!

Bảo hiểm y tế do Nhà nước tổ chức là một chính sách an sinh xã hội quan trọng, góp phần chăm sóc và bảo vệ sức khỏe toàn dân. Đây cũng là hình thức bảo hiểm được đông đảo người dân và người lao động lựa chọn tham gia nhằm giảm thiểu áp lực tài chính khi khám chữa bệnh. Vậy bảo hiểm y tế thực chất là gì? Người tham gia sẽ được hưởng những quyền lợi và phải thực hiện những nghĩa vụ gì? Tất cả sẽ được Khánh An Law giải đáp chi tiết trong bài viết này.

Bảo hiểm y tế là gì?

Theo quy định tại Khoản 1, Điều 2 Luật Bảo hiểm y tế năm 2008, được sửa đổi, bổ sung tại Khoản 1, Điều 1 Luật BHYT 2014, bảo hiểm y tế (BHYT) được hiểu là hình thức bảo hiểm bắt buộc dành cho các đối tượng theo quy định pháp luật, do Nhà nước tổ chức nhằm mục đích chăm sóc sức khỏe, không nhằm mục đích lợi nhuận.

Mục đích chính của BHYT là hỗ trợ giảm thiểu gánh nặng tài chính cho người tham gia khi sử dụng dịch vụ y tế, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để mọi người được tiếp cận các dịch vụ khám chữa bệnh chất lượng. Nguyên tắc cơ bản của BHYT dựa trên việc chia sẻ rủi ro giữa tất cả những người cùng tham gia.

Chi phí khám chữa bệnh thông qua BHYT sẽ được chi trả bởi Quỹ bảo hiểm y tế và người bệnh theo tỷ lệ quy định.

Theo Khoản 3, Điều 2 Luật BHYT 2008, sửa đổi, bổ sung bởi Khoản 35, Điều 1 Luật BHYT 2024, Quỹ bảo hiểm y tế là quỹ tài chính hình thành từ các nguồn đóng BHYT và các nguồn thu hợp pháp khác. Quỹ này được sử dụng để chi trả cho các chi phí khám chữa bệnh, quản lý hoạt động của cơ quan bảo hiểm xã hội và các chi phí hợp pháp khác liên quan đến BHYT.

Quỹ BHYT được quản lý một cách tập trung, minh bạch và công khai, đảm bảo sự cân đối giữa thu và chi, đồng thời được Nhà nước bảo hộ về mặt pháp lý.

Đáng chú ý, đến hết ngày 30/6/2025, các quy định hiện hành về BHYT vẫn tiếp tục được áp dụng theo Luật BHYT sửa đổi năm 2014. Từ ngày 1/7/2025, nhiều điểm mới trong Luật sửa đổi, bổ sung Luật BHYT năm 2024 sẽ chính thức có hiệu lực, mở ra giai đoạn cải tiến và phát triển mới cho lĩnh vực bảo hiểm y tế.

Cơ quan quản lý và thực hiện bảo hiểm y tế

Trước đây, việc thực hiện bảo hiểm y tế (BHYT) được giao cho các tổ chức bảo hiểm y tế theo quy định tại Điều 9 Luật BHYT năm 2008. Tuy nhiên, kể từ ngày 1/7/2025, nhiệm vụ này chính thức được chuyển giao cho cơ quan bảo hiểm xã hội (BHXH). Quy định này được nêu rõ tại Khoản 7, Điều 1 Luật BHYT 2024, sửa đổi và bổ sung Điều 9 Luật BHYT, trong đó cơ quan BHXH sẽ đảm nhận vai trò thực thi các chính sách, chế độ BHYT và quản lý hiệu quả Quỹ BHYT theo quy định của Chính phủ.

Các hình thức tham gia bảo hiểm y tế

Trong năm 2025, việc tham gia bảo hiểm y tế được phân thành hai hình thức chính, tùy thuộc vào đối tượng tham gia, bao gồm bảo hiểm y tế bắt buộc và bảo hiểm y tế tự nguyện.

• Bảo hiểm y tế bắt buộc: Đây là hình thức bảo hiểm do Nhà nước tổ chức và quản lý, áp dụng với những nhóm đối tượng nhất định theo quy định của Luật BHYT. Những người lao động, người sử dụng lao động, cán bộ, công chức và viên chức đều thuộc diện bắt buộc phải tham gia BHYT nhằm đảm bảo quyền lợi sức khỏe và an toàn xã hội.
• Bảo hiểm y tế tự nguyện: Là hình thức bảo hiểm không bắt buộc nhưng được Nhà nước thực hiện với mục tiêu tạo điều kiện cho tất cả mọi người dân, đặc biệt là những người không thuộc nhóm tham gia bắt buộc, có cơ hội tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe thông qua BHYT. Người tham gia BHYT tự nguyện có thể linh hoạt lựa chọn mức đóng và hình thức thanh toán phù hợp với khả năng tài chính và nhu cầu cá nhân của mình.

Quyền lợi và trách nhiệm của người tham gia bảo hiểm y tế

Dựa trên các quy định tại Chương 8 Luật BHYT năm 2008, được bổ sung sửa đổi bởi Luật BHYT 2014, người tham gia bảo hiểm y tế (BHYT) sẽ được hưởng các quyền lợi đồng thời phải thực hiện những nghĩa vụ nhất định để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình.

Quyền lợi của người tham gia BHYT

Theo Điều 36 Luật BHYT 2008 và Khoản 24, Điều 1 của Luật sửa đổi năm 2014, người tham gia BHYT được hưởng những quyền lợi sau:

1. Cấp thẻ BHYT miễn phí: Khi đóng bảo hiểm y tế, người tham gia sẽ được cấp thẻ BHYT – một giấy tờ quan trọng, dùng để xuất trình khi khám, chữa bệnh tại các cơ sở y tế có ký hợp đồng BHYT. Từ năm 2025, thẻ BHYT sẽ được cấp dưới hai hình thức: thẻ giấy truyền thống và thẻ điện tử trên ứng dụng VNeID hoặc VssID, với giá trị sử dụng tương đương nhau.
2. Đăng ký theo hộ gia đình: Người tham gia có thể đăng ký BHYT theo diện hộ gia đình (áp dụng với những người không thuộc diện bắt buộc tham gia). Theo đó, số lượng thành viên tham gia trong cùng hộ gia đình càng nhiều sẽ được hưởng mức giảm trừ phí đóng BHYT. Từ 01/7/2025, mức đóng BHYT theo hộ gia đình sẽ được điều chỉnh dựa trên quy định mới của Chính phủ.
3. Lựa chọn cơ sở khám chữa bệnh ban đầu: Người tham gia được quyền đăng ký khám chữa bệnh ban đầu tại cơ sở y tế theo lựa chọn của mình, thông tin này sẽ được ghi rõ trên thẻ BHYT. Đồng thời, từ 01/7/2025, người tham gia có thể thay đổi nơi đăng ký khám chữa bệnh ban đầu trong vòng 15 ngày đầu mỗi quý. Khám chữa bệnh tại các cơ sở BHYT: Người tham gia có quyền tiếp cận và sử dụng dịch vụ y tế tại các cơ sở khám chữa bệnh hợp pháp ký hợp đồng với BHYT.
4. Thanh toán chi phí khám chữa bệnh: Cơ quan BHXH sẽ chi trả một phần hoặc toàn bộ chi phí khám chữa bệnh theo chế độ BHYT, tùy thuộc vào đối tượng, loại bệnh và tuyến điều trị. Mức hưởng có thể dao động từ 40% đến 100%.
5. Yêu cầu giải thích và cung cấp thông tin: Người tham gia có quyền đề nghị cơ quan BHXH, các cơ sở khám chữa bệnh hoặc các đơn vị liên quan giải thích rõ ràng về các quy định, thủ tục, biểu mẫu liên quan đến quyền lợi BHYT của mình.
6. Quyền khiếu nại và tố cáo: Người tham gia được phép khiếu nại, tố cáo các hành vi vi phạm pháp luật BHYT của các tổ chức hoặc cá nhân có liên quan nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Nghĩa vụ của người tham gia BHYT

Theo Điều 37 Luật BHYT 2008, để được hưởng đầy đủ các quyền lợi từ bảo hiểm y tế, người tham gia cần thực hiện nghiêm túc các nghĩa vụ sau:

1. Đóng BHYT đúng hạn và đủ số tiền quy định: Việc nộp phí BHYT đúng thời gian giúp duy trì quyền lợi của người tham gia.
2. Sử dụng thẻ BHYT đúng mục đích: Người tham gia không được phép cho người khác mượn thẻ để khám chữa bệnh nhằm tránh các trường hợp giả mạo, trục lợi.
3. Tuân thủ quy trình khám chữa bệnh: Khi sử dụng dịch vụ y tế, người tham gia cần thực hiện đầy đủ các thủ tục theo quy định và hướng dẫn của cơ quan BHXH cũng như cơ sở y tế.
4. Thanh toán phần chi phí ngoài phạm vi BHYT chi trả: Với những khoản chi phí không thuộc diện BHYT thanh toán, người tham gia có trách nhiệm thanh toán đầy đủ theo quy định.

Mức đóng và quyền lợi hưởng bảo hiểm y tế của người tham gia

Mức đóng và quyền lợi hưởng bảo hiểm y tế (BHYT) được quy định chặt chẽ tại Khoản 2 và Khoản 3 Điều 3 Luật BHYT 2008, với những sửa đổi bổ sung quan trọng trong Luật BHYT 2014 và mới nhất là Luật BHYT 2024.

1. Quy định về mức đóng BHYT

Theo Khoản 2, Điều 1 Luật BHYT 2024, mức đóng BHYT được xác định dựa trên tỷ lệ phần trăm áp dụng trên tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, tiền lương hưu, tiền trợ cấp hoặc mức tham chiếu tương ứng theo từng nhóm đối tượng tham gia BHYT theo quy định hiện hành.

2. Ai chịu trách nhiệm đóng BHYT?

Trong năm 2025, trước ngày 01/7, trách nhiệm đóng BHYT vẫn được áp dụng theo quy định tại Khoản 7, Điều 1 Luật BHYT sửa đổi năm 2014. Từ ngày 01/7/2025, mức đóng và trách nhiệm đóng sẽ tuân theo quy định mới tại Khoản 11, Điều 1 Luật BHYT 2024.

Cụ thể, trách nhiệm đóng BHYT được chia thành bốn nhóm chính:

• Người sử dụng lao động và người lao động cùng đóng góp;
• Các tổ chức Bảo hiểm xã hội đảm nhận một phần;
• Ngân sách nhà nước đóng hoặc hỗ trợ một phần mức đóng;
• Người tham gia tự đóng hoặc cùng đóng với Ủy ban nhân dân cấp xã.

3. Quy định về mức hưởng BHYT

Theo Khoản 3 Điều 3 Luật BHYT 2008, bổ sung tại Khoản 2 Điều 1 Luật BHYT 2014, mức hưởng BHYT của người tham gia phụ thuộc vào ba yếu tố chủ chốt:

• Mức độ bệnh lý;
• Nhóm đối tượng hưởng quyền lợi;
• Thời gian tham gia BHYT liên tục.

Trước ngày 01/7/2025, mức hưởng BHYT được áp dụng theo Khoản 15, Điều 1 Luật BHYT 2014, bổ sung Điều 22 Luật BHYT 2008. Từ ngày 01/7/2025 trở đi, mức hưởng được điều chỉnh theo Khoản 17, Điều 7 Luật BHYT 2024 sửa đổi Điều 22 Luật BHYT 2008.

Theo đó, người tham gia BHYT khi khám chữa bệnh đúng tuyến và có chuyển tuyến theo quy định sẽ được Quỹ BHYT chi trả từ 40% đến 100% chi phí KCB, tùy theo nhóm đối tượng và loại dịch vụ y tế.

Đặc biệt, trong trường hợp cấp cứu, người tham gia sẽ được hưởng 100% chi phí KCB tại bất kỳ cơ sở y tế nào mà không phân biệt tuyến điều trị.

Ngoài ra, nếu người tham gia thuộc đồng thời nhiều nhóm đối tượng khác nhau, thì sẽ được áp dụng mức quyền lợi cao nhất trong các nhóm đó.

Những lưu ý quan trọng khi tham gia bảo hiểm y tế (BHYT)

1. Thời hạn sử dụng thẻ BHYT

Thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) thường có thời hạn sử dụng theo năm hoặc theo thời gian đóng BHYT của người tham gia. Thông thường, thẻ BHYT có giá trị sử dụng từ 01/01 đến 31/12 hàng năm đối với người đóng BHYT theo năm. Trong trường hợp đóng theo tháng, thời hạn thẻ sẽ tương ứng với khoảng thời gian người tham gia đã đóng.

Sau khi hết hạn sử dụng, thẻ BHYT sẽ không còn hiệu lực, người tham gia cần thực hiện các thủ tục gia hạn để tiếp tục được hưởng quyền lợi khám chữa bệnh bảo hiểm y tế.

2. Cách gia hạn thẻ BHYT

Để tiếp tục được hưởng các quyền lợi về khám chữa bệnh, người tham gia BHYT cần tiến hành gia hạn thẻ BHYT trước khi hết hạn. Việc gia hạn có thể thực hiện qua nhiều hình thức như:

• Đóng tiếp tiền BHYT tại cơ quan BHXH, đại lý thu hoặc đơn vị sử dụng lao động (đối với người đi làm).
• Đóng trực tiếp tại bưu điện hoặc các điểm thu BHYT gần nhất (đối với đối tượng tự đóng).
• Một số địa phương đã hỗ trợ đóng BHYT online qua các ứng dụng hoặc website của BHXH Việt Nam, giúp tiết kiệm thời gian và công sức.

Sau khi đóng tiền, người tham gia sẽ được cấp thẻ BHYT mới hoặc gia hạn thẻ cũ tùy theo quy định của từng nơi. Lưu ý nên thực hiện gia hạn sớm để tránh gián đoạn trong quá trình khám chữa bệnh.

3. Cách tra cứu thông tin thẻ BHYT

Để đảm bảo thông tin thẻ BHYT chính xác và theo dõi quá trình tham gia, người tham gia có thể tra cứu thông tin thẻ BHYT qua các kênh sau:

• Tra cứu trực tuyến trên cổng thông tin của Bảo hiểm xã hội Việt Nam hoặc các ứng dụng di động do BHXH phát hành.
• Gọi điện đến tổng đài chăm sóc khách hàng BHXH Việt Nam để được hỗ trợ tra cứu.
• Kiểm tra thông tin thẻ BHYT qua đơn vị sử dụng lao động hoặc đại lý thu BHYT nếu người lao động không có điều kiện tra cứu online.

Việc tra cứu giúp người tham gia kiểm tra ngày cấp, thời hạn thẻ, tình trạng đóng BHYT và các thông tin cá nhân để kịp thời điều chỉnh khi có sai sót.

4. Các quy định về BHYT đối với người lao động nước ngoài

Người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam cũng được tham gia bảo hiểm y tế theo quy định pháp luật. Một số lưu ý quan trọng với đối tượng này như sau:

• Người lao động nước ngoài phải tham gia BHYT nếu làm việc trên 3 tháng tại Việt Nam và được đơn vị sử dụng lao động đóng BHYT bắt buộc.
• Thẻ BHYT của người lao động nước ngoài có giá trị và quyền lợi tương tự như người lao động Việt Nam, được sử dụng khi khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế theo đúng tuyến và phạm vi bảo hiểm.
• Người lao động nước ngoài có thể đăng ký tham gia BHYT tự nguyện nếu không thuộc diện bắt buộc.
• Khi kết thúc hợp đồng hoặc rời khỏi Việt Nam, người lao động nước ngoài có thể làm thủ tục rút BHYT một phần hoặc hưởng các quyền lợi theo quy định hiện hành.

Việc tuân thủ các quy định về BHYT giúp người lao động nước ngoài bảo vệ tốt sức khỏe, đồng thời đảm bảo quyền lợi khi xảy ra ốm đau, tai nạn trong thời gian làm việc tại Việt Nam.

Kết luận

Bảo hiểm y tế chính là tấm lá chắn bảo vệ sức khỏe và tài chính cho mỗi cá nhân khi không may gặp phải những rủi ro trong cuộc sống. Qua việc tham gia BHYT, bạn không chỉ được đảm bảo quyền lợi khám chữa bệnh, mà còn góp phần xây dựng một hệ thống y tế công bằng, giúp nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe toàn dân. Đây thực sự là một công cụ hữu hiệu, giúp giảm bớt áp lực về chi phí y tế và tạo điều kiện cho mọi người dân tiếp cận dịch vụ y tế kịp thời và đầy đủ.

Tuy nhiên, để bảo hiểm y tế phát huy hết giá trị và hiệu quả, mỗi người dân cần ý thức rõ về quyền lợi cũng như nghĩa vụ của mình. Việc tham gia BHYT đúng quy định, đóng đầy đủ, kịp thời và sử dụng thẻ BHYT một cách hợp lý không chỉ bảo vệ chính bạn mà còn giúp hệ thống bảo hiểm y tế vận hành ổn định và bền vững hơn.

Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn đã có được cái nhìn toàn diện và chi tiết về bảo hiểm y tế tại Việt Nam – từ khái niệm, quyền lợi đến các nghĩa vụ thiết yếu mà mỗi người cần nắm rõ. Hãy coi bảo hiểm y tế không chỉ là một trách nhiệm xã hội, mà còn là một sự đầu tư thông minh cho sức khỏe và tương lai của chính bạn và những người thân yêu. Đừng chần chừ, hãy tham gia và tận dụng tối đa quyền lợi của bảo hiểm y tế ngay hôm nay để sống khỏe mạnh và an tâm hơn trong mọi tình huống!

Giới thiệu về dịch vụ Công ty tư vấn Khánh An

Khánh An tự hào là một trong những đơn vị uy tín cung cấp dịch vụ luật tại Việt Nam. Chúng tôi cam kết mang đến cho Quý Khách hàng các giải pháp pháp lý toàn diện và hiệu quả, đáp ứng đầy đủ nhu cầu và yêu cầu của từng doanh nghiệp cũng như cá nhân.

Các lĩnh vực tư vấn của chúng tôi bao gồm:

• Tư vấn pháp luật doanh nghiệp Việt Nam (bao gồm doanh nghiệp có 100% vốn đầu tư nước ngoài) và các loại giấy phép con.
• Tư vấn cho các Doanh nghiệp Việt Nam đầu tư sang các thị trường Singapore, Hồng Kông, BVI,...
• Tư vấn hoàn thiện Hợp đồng, các văn kiện pháp lý cho Doanh nghiệp.

Giá trị cốt lõi của Khánh An

Chúng tôi luôn hướng tới 3 giá trị cốt lõi: UY TÍN – CHẤT LƯỢNG – HIỆU QUẢ CAO. Những giá trị này không chỉ là kim chỉ nam trong hoạt động của chúng tôi mà còn là động lực để chúng tôi không ngừng phát triển. Chúng tôi tự hào khi nhận được những phản hồi tích cực từ Quý Khách hàng, điều này khẳng định chất lượng dịch vụ mà chúng tôi cung cấp.

Khánh An sẽ tiếp tục nỗ lực hết mình để mang đến dịch vụ luật tốt nhất, đồng hành cùng sự phát triển bền vững của Quý Khách hàng.

Thông tin liên hệ:

CÔNG TY TNHH TƯ VẤN KHÁNH AN

Website: https://khanhanlaw.com/

Địa chỉ:Toà nhà 88 Tô Vĩnh Diện, Khương Trung, Thanh Xuân, Hà Nội

Hotline: 02466.885.821 hoặc 096.987.7894.

Email: info@khanhanlaw.net

Xem thêm: Thủ tục thành lập công ty ở Hồng Kông